Zgodne z treścią art. 29 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 roku o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535 z późn. zmianami), do szpitala psychiatrycznego bez wymaganej zgody może być przyjęta osoba chora psychicznie, której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że nieprzyjęcie do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego, bądź, która jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie, że leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia.
W świetle natomiast aktualnego orzecznictwa, postanowienie o potrzebie przyjęcia osoby chorej psychicznie do szpitala psychiatrycznego sąd opiekuńczy może wydać wyłącznie wówczas, gdy dołączona do wniosku opinia nie zostanie podważona w toku postępowania (postanowienie SN z dnia 12 lutego 1997 r., II CKU 72/96).
Co istotne, sama możliwość występowania zaburzeń psychicznych oraz pogorszenia stanu psychicznego nie wystarczy, by orzec o umieszczeniu bez zgody w szpitalu psychiatrycznym. Konieczne jest ustalenie, iż dana osoba jest chora psychicznie i że bez podjęcia przymusowego leczenia pogorszenie jej zdrowia psychicznego będzie znaczne (tak: postanowienie SN z dnia 6 sierpnia 2014 r., V CSK 145/14, LEX nr 1504765).
Orzeczenie o potrzebie poddania określonej osoby leczeniu psychiatrycznemu bez jej zgody wymaga ustalenia i wskazania na konkretne okoliczności, które usprawiedliwiają wnioskowanie, że zaniechanie takiego leczenia spowoduje znaczące pogorszenie się jej zdrowia psychicznego, a nie samo tylko pogorszenie się lub brak poprawy stanu jej zdrowia psychicznego (zob. postanowienie SN z dnia 24 stycznia 2014 r., V CSK 543/13, postanowienie SN z dnia 13 czerwca 2013 r., IV CSK 126/13).
Wreszcie, jak słusznie podniósł Sąd Najwyższy, przez pojęcie „znaczne pogorszenie stanu zdrowia psychicznego” – uwzględniając art. 2 ust. 1 pkt 2 u.o.z.p. – należy rozumieć doprowadzenie się przez osobę chorą psychicznie, na skutek niepodejmowania leczenia, do stanu uniemożliwiającego jej funkcjonowanie w rodzinie, w miejscu zamieszkania lub w pracy. Takie rozumienie tego pojęcia pozwala ograniczyć hospitalizację przymusową tylko do tych osób, dla których jest ona niezbędna. Nie należy bowiem ułatwiać jej stosowania wobec osób chorych psychicznie, które zachowują się w sposób nawet rażąco odbiegający od wymagań społecznych, ale mogą funkcjonować bez większych trudności w rodzinie, miejscu zamieszkania i pracy (postanowienie SN z dnia 22 kwietnia 2010 r., V CSK 384/09).
Na koniec, warto wskazać, że komentowana ustawa o ochronie zdrowia psychicznego wymaga prognozy „znacznego” pogorszenia stanu zdrowia psychicznego osoby objętej postępowaniem w trybie art. 29, nie wystarczy więc samo tylko jego „pogorszenie”. Perspektywa „zwykłego” pogorszenia stanu zdrowia nie jest bowiem wystarczająca do wydania orzeczenia na podstawie art. 29 ust. u.o.z.p. (postanowienie SN z dnia 16 kwietnia 2009 r., I CSK 402/08). Nadto, sama „prognoza, że umieszczenie w szpitalu wpłynie pozytywnie na stan zdrowia osoby chorej nie jest przesłanką orzeczenia o przymusowym umieszczeniu w szpitalu na podstawie art. 29 ust. 1 pkt 1” (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z 27 lutego 2008r., w sprawie sygn. akt III CSK 318/07).
Kancelaria adwokacka KSJ Legal prowadzi sprawy z zakresu prawa rodzinnego i medycznego, w tym te dotyczące umieszczenia członka rodziny w zakładzie psychiatrym bez jego zgody. Doradzamy na każdym etapie postępowania, począwszy od złożenia wniosku, aż do uzyskania prawomocnego rozstrzygnięcia przed sądem karnym II instancji.
Adwokat Joanna Susło
KJS Legal Kancelaria Adwokacka we Wrocławiu
Tel. 668-841-990
Adwokat – Wrocław – KJS Legal
